In een roze kraampje in Lira, Noord-Oeganda, verkoopt ze wondercrème gemaakt van shea-noot. Die helpt tegen rimpels, bultjes, infecties en muggen, vertelt een stralende Martha. Je koopt meteen vijf potjes van d’r. Haar Indiase baas betaalt haar 25 euro per maand.
Het leven is nu gemakkelijker, zegt Martha (22). Ze kan bijdragen aan de huur. Martha’s leven werd moeilijk toen ze 7 jaar terug uit haar lemen hut werd ontvoerd door het Verzetsleger van de Heer (LRA). Dagen liep ze met een lastzak op haar hoofd, naar Soedan. Twee andere meisjes overleefden de bushtocht niet. Littekens van zweren tekenen Martha’s benen.
Drie jaar was ze een slaaf. Pas toen haar ontvoerders in een hinderlaag liepen, kon Martha vluchten. Niet lang daarna kwam Father Robert bij haar ouders aan de deur. Een geestelijke, als door de hemel gezonden: of Martha naar school wilde. Een Nederlandse hulporganisatie had in Lira een middelbare school voor meisjes gebouwd. Voor LRA-slachtoffers was een fonds. Zij mocht gratis naar school.
Martha was gelukkig. Ze genoot van school en vriendinnen. In opeenvolgende rapportages van het Poor Girls Fund staat achter haar naam: ‘Promoted’ en ‘Well behaved’. Tot ze in 2008 van de lijst verdwijnt. Ze staat onderaan: ‘Indiscipline case’. Van school verwijderd.
Nu pas worden Martha’s ogen nat: “We wilden dat het schoolhoofd bleef. We vertrouwden hem, konden altijd bij hem terecht. Maar hij werd vervangen door een vrouw. Toen hebben we een studentenstaking georganiseerd.”
Op haar knieën vroeg Martha vergiffenis bij Father Robert.
Een paar weken na onze ontmoeting zie ik de directeur van de Nederlandse hulporganisatie: “Het ging er ruig aan toe. Die meiden stonden naakt op tafel.” Dat doen vrouwen hier, strippen om hun zaak kracht bij te zetten. Maar was ‘empowerment’ niet precies het doel van deze school? Net als ‘rehabilitatie’ en ‘emancipatie’ van ontvoerde, misbruikte meisjes?
Hier is Martha: slim, charismatisch en sterk genoeg om 3 jaar rebellen te overleven. Ze wil iets anders dan de autoriteiten en organiseert een collectieve actie. Dat kom je in Afrika zelden tegen. Daar is moed en kracht voor nodig. Martha’s beloning was een tweede smet. En een toekomst afgepakt.
**
Martha verscheen in Internationale Samenwerking van september 2010