In Kaberamaido staat de zon op zijn hoogst als de ouders van schoolkinderen vergaderen onder de grote mangoboom. Ze bespreken hoe ze het onderwijs kunnen verbeteren. De ouders zitten op schoolbanken, opgesteld als in een klas. Vooraan staat het hoofd van de school. Op een wit vel schrijft die wat de ouders zeggen: Meer boeken. Meer schrijfmateriaal. Meer klaslokalen. Een wc-blok voor de meisjes.

Op steenworp afstand ligt de school, verbijsterend kalm met dik duizend leerlingen in tien klassen. Pas als ik naar het eerste lokaal loop, borrelt daar de opwinding; zo’n acht uur van Kampala, tussen Soroti en Lira, gluurt niet elke dag een witte door het schoolraam. De tweehonderd kinderen uit de eerste klas springen op. Mijn begroeting wordt eenstemmig beantwoord ‘Welcome our visitor’. Wanneer de lerares ze maant te gaan zitten, is het passen en meten om met 200 tussen vier wanden neer te komen. Juf staat tegen de muur.

De schoolbanken onder de boom zijn de enige die de school nog heeft – ze zijn 20 jaar oud. Al had de school er meer, dan nog zouden ze buiten staan. Op banken kom je maar 50 kinderen kwijt. In de klas hangt een schoolbord. Boeken zie ik niet. Geen schriften. Geen pennen. Geen posters. Geen knutselhoek.

Moses leidt me rond. Toen hij hier op school zat, had een klas veertig kinderen. Het was het een katholieke basisschool onder leiding van een Nederlandse missionaris. Vader Bernardo woonde vijftig jaar in Kaberamaido. Hij wilde er sterven, maar zijn congregatie riep hem terug naar Nederland. De priester maakte nog mee dat in 1997 zijn katholieke school een gratis openbare school moest worden voor universal primary education.

Schoolgeld is afgeschaft en het aantal leerlingen meer dan verdubbeld. Goed nieuws, juichen sommigen. Misschien haalt Oeganda het tweede Millennium Development Goal van alle kinderen naar school.

Het schoolhoofd sombert. Hoe moeten zijn leerlingen leren schrijven zonder schriften? Die ze bovendien op hun schoot zouden moeten leggen? Op de Oegandese citotoets scoorde de school beroerd. Waarom heft hij geen ouderbijdrage? “Oh nee. We zouden wel willen. Maar de regering zou me oppakken.”

**
Naar school in Kaberamaido verscheen in Internationale Samenwerking van april 2009

**

Lees hier hoe Kaberamaido gravitatiepunt werd in een essay over de zin en onzin van hulp op de Opinie & Debat pagina van het NRC.nl

Lees hier de reacties van lezers

En Luytens reactie op het ministerie van Buitenlandse Zaken, Oxfam-Novib en anderen.